Αφιέρωμα του Αθηνοράματος στο ισπανόφωνο θέατρο

Γιατί τα ισπανόφωνα έργα έχουν κατακτήσει τις αθηναϊκές σκηνές;

Από τη Μαρία Κρύου

Τα τελευταία χρόνια τα ισπανόφωνα έργα κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο ελληνικό θέατρο, με τις μεταφράσεις τους να συγκινούν ολοένα και περισσότερο τους ντόπιους σκηνοθέτες. Για να καταλάβετε, αυτήν τη στιγμή, παίζονται οχτώ ισπανόφωνα έργα στις αθηναϊκές σκηνές! Πρόκειται άραγε για μια πρόσκαιρη μόδα ή τα ισπανόφωνα έργα έχουν τη δύναμη να μας αποκαλύψουν κάτι καινούργιο;

Ποιος είναι ο πιο πολυπαιγμένος Ισπανός συγγραφέας στη χώρα μας; Μα, φυσικά, ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο λυρικός και πολυδιάστατος συγγραφέας και ποιητής, που εκτελέστηκε από τα πρωτοπαλίκαρα του Φράνκο, κατάφερε να συνδυάσει μοναδικά στα έργα του την υπαρξιακή ανησυχία, τον ουμανισμό και την αγάπη για τον ταλαιπωρημένο τόπο του. Είναι όμως άδικο να μείνουμε μόνο σε αυτόν, αφού μετά το μεγαλείο του Λόρκα, το ισπανικό θέατρο έχει διαγράψει μια το λιγότερο αξιοπρόσεκτη πορεία.

Φτάνοντας στο σήμερα, η ισπανική δραματουργία διανύει μια νέα χρυσή εποχή, κι αυτό το σύγχρονο δημιουργικό big bang δεν ήρθε από το πουθενά, μας λέει η βραβευμένη μεταφράστρια Μαρία Χατζηεμμανουήλ: «Σίγουρα άρχισε χρονικά από τον θάνατο του Φράνκο και την transición(δηλαδή το πέρασμα από τη δικτατορία στη βασιλευόμενη δημοκρατία, το 1975) και οφείλεται, αναμφισβήτητα, στην ύπαρξη υποδομής και κινήτρων. Συστηματική δουλειά στον τομέα της θεατρικής γραφής έχουν κάνει κρατικά ή επιχορηγούμενα από το ισπανικό κράτος και αυτόνομες κοινότητες ιδρύματα, όπως η Βασιλική Ακαδημία της Μαδρίτης και η Σάλα Μπέκετ στη Βαρκελώνη που ιδρύθηκε πριν από 25 χρόνια από τον Σαντσίς Σινιστέρα και έχει δημιουργήσει όλη τη σύγχρονη στρατιά των υπέροχων σύγχρονων Καταλανών συγγραφέων: από τη γενιά του Μπελμπέλ και του Γκαλθεράν (τους 50+ σήμερα) ως τη νεότερη γενιά των 25-30άρηδων, όπως ο Ζουάν Γιάγκο». Έργο του Γιάγκο, το «Μυγοφαές», έχει ανεβάσει η ομάδα Abovo στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, ενώ στο ίδιο θέατρο παίζεται ακόμη ένα ισπανόφωνο έργο, «Τα μάτια» του Αργεντίνου Πάμπλο Μεσιές.

Σύγχρονα κείμενα όχι μόνο Ισπανών αλλά και Χιλιανών, Μεξικανών, Αργεντινών συγγραφέων μεταφράζονται συστηματικά τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά και γίνονται… ανάρπαστα από κοινό και σκηνοθέτες. «Το αθηναϊκό κοινό έχει αγκαλιάσει σε τέτοιο βαθμό την ισπανόφωνη δραματουργία, που θα μπορούσε να συγκριθεί με το πώς είχε αγκαλιάσει τη δεκαετία του ’90 τη βρετανική. Η θεματολογία, οι προβληματισμοί, το χιούμορ των ισπανόφωνων έργων φαίνεται να επικοινωνούν πολύ άμεσα με τον σημερινό Έλληνα θεατή», δίνει τη δική του εξήγηση ο σκηνοθέτης των «Ματιών» Παντελής Δεντάκης.

Βλέποντας κάποια από τα έργα που παίζονται αυτήν την περίοδο στην Αθήνα θα παρατηρήσει πως τα χαρακτηριστικά της σημερινής ελληνικής κοινωνίας έχουν κοινά με εκείνα χωρών της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Νότιας Αμερικής.«Όταν μου έστειλε η Ελένη Γκασούκα το κείμενο του Γκιγιέμ Κλούα σκόπευα να το διαβάσω όταν θα γύριζα σπίτι, αλλά είπα να του ρίξω μια ματιά από το κινητό», μας εξομολογήθηκε ο Βασίλης Μαυρογεωργίου μιλώντας για «Το χελιδόνι» στο οποίο παίζει για δεύτερη χρονιά στο Μικρό Γκλόρια. «Το διάβασα ολόκληρο καθισμένος στο πεζούλι μιας πολυκατοικίας με μιαν ανάσα. Μου φάνηκε τρομερός ο τρόπος με τον οποίο μιλούσε για ένα τόσο σύγχρονο ζήτημα χωρίς να σηκώνει το δάχτυλο, χωρίς να γίνεται γραφικό, ενσωματώνοντας οργανικά στη δραματουργία του όλα τα θέματα που επεξεργάζεται με ρυθμό και σασπένς. Επίσης ένιωσα ότι είναι απαραίτητη η παρουσία τέτοιων κειμένων στη σύγχρονη Ελλάδα που οι ακραίες ιδεολογίες και η ομοφοβία βρίσκουν έδαφος να υπάρξουν και ήθελα να είμαι μέρος μιας κίνησης εναντίον τους».

Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου έχει συνδεθεί με ακόμη ένα δυνατό ισπανόφωνο έργο. Σκηνοθέτησε την «Αρχή του Αρχιμήδη» του Ισπανού Ζουζέπ Μαρία Μιρό στο Skrow και η άποψή του για την κοινωνική διάσταση της ισπανόφωνης δραματουργίας μας δίνει μια απάντηση στο γιατί αυτή διανύει περίοδο μεγάλης ακμής την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα.

Μαζί του φαίνεται να συμφωνεί η Μαρία Χατζηεμμανουήλ η οποία μας είπε πως σε πολλά έργα, αν αλλάξεις τα ονόματα και τα τοπωνύμια (όπως έκαναν, π.χ., οι AbOvo στο «Μυγοφαές»), τα έργα τις περισσότερες φορές μοιάζουν απολύτως ελληνικά. «Προσπαθήστε να το κάνετε με γερμανικά έργα ή από κάποια άλλη κεντροευρωπαϊκή ή αγγλική δραματουργία. Θα υπάρχει πάντα μια απόσταση ανάμεσα στους ήρωες του έργου και την πλατεία, όσο καλό κι αν είναι το έργο. Στα ισπανικά έργα η απόσταση αυτή εκμηδενίζεται, χάνεται, δεν υπάρχει. Τα δυο άκρα της Ευρώπης είναι πολύ κοντά στον τρόπο ζωής τους και μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες. Πιο πολύ με τους Ισπανούς, παρά με τους Ιταλούς είμαστε una faccia, una razza».

Άλλα ισπανόφωνα έργα που παίζονται αυτήν τη στιγμή στην Αθήνα είναι το «Υπόγειο» (Olvio) σε σκηνοθεσία της Νατάσα Παπαμιχαήλ με τους Χριστόδουλο Στυλιανού, Δημήτρη Μαύρο, Νατάσα Παπαμιχαήλ και το «Δυο γυναίκες χορεύουν» σε σκηνοθεσία του Σέρβου Νεμπότζα Μπράντιτς με τις Άννα Βαγενά και Γιασεμί Κηλαηδόνη αμφότερα του Ζουζέπ Μαρία Μπενέτ Ζουρνέτ, το «Μισά-Μισά» των Τζόρντι Σάντσεθ και Πεπ Άντον Γκόμεθ σε σκηνοθεσία του Γιάννου Περλέγκα, με τον Θανάση Δήμου και τον Θάνο Τοκάκη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους (Μικρό Γκλόρια) και η «Θέληση» του Αργεντίνου Σέζαρ Μπρι, ο οποίος σκηνοθετεί την Αγγελική Πασπαλιάρη και τον Δημήτρη Παπαβασιλείου (Μπάγκειον).

Δείτε όλο το άρθρο στο Αθηνόραμα ΕΔΩ