ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Ο αληθινός “Ματωμένος γάμος” (22 Ιουλίου 1928)
ΑΦΙΕΡΩΜΑ:
Ο αληθινός “Ματωμένος γάμος” (22 Ιουλίου 1928)
Πριν από 92 χρόνια ακριβώς, στο Cortijo del Fraile (βλέπουμε στη φωτογραφία πώς είναι σήμερα), τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου και συγκεκριμένα στις 03.00 (λόγω της αφόρητης ζέστης οι γάμοι γίνονταν αυτή την ώρα) είχε προγραμματιστεί να γίνει ο γάμος της 20χρονης Φρανθίσκα Κανιάδας με τον επίσης 20χρονο Κασιμίρο Πέρεθ. Ο αδελφός του γαμπρού είχε ήδη από χρόνια παντρευτεί την αδελφή της νύφης. Ο γάμος λοιπόν του Κασιμίρο με την Φρανθίσκα (γνωστή και ως Paquita La Coja=η Πακίτα η κουτσή) θα εξασφάλιζε το μέλλον για τις περιουσίες και των δυο, ήταν κάτι που αποφάσισαν όπως φαίνεται η αδελφή της νύφης Κάρμεν και ο σύζυγός της Χοσέ, αδελφός του Κασιμίρο. Ο πατέρας της Πακίτα, από τύψεις για την αναπηρία της κόρης του που ο ίδιος προκάλεσε σε ένα ξέσπασμα θυμού όταν εκείνη ήταν ακόμα μωρό στην κούνια, τη μεγάλωσε σαν “σενιορίτα”, κορίτσι δηλαδή που δεν δούλευε στα χωράφια όπως οι άλλες γυναίκες στα χωριά της εποχής της, και ασχολιόταν μόνο με το κέντημα. Επιπλέον, ο πατέρας της προόριζε γι’ αυτήν μια προίκα πολύ μεγαλύτερη από των αδελφών της, καθώς η αναπηρία της μείωνε τις πιθανότητες γάμου.
Το Cortijo del fraile στο Cabo de Gata, Αλμερία
Η Πακίτα όμως ήταν από μικρή ερωτευμένη με τον 24χρονο ξάδερφό της, τον Πάκο Μόντες Κανιάδας. Έτσι, στις 02.00 τα ξημερώματα, μόλις μια ώρα πριν από τον γάμο, η Πακίτα και ο Πάκο το σκάνε με το άλογο του τελευταίου. Και αρχίζει η καταδίωξη από τον αδελφό του γαμπρού και την αδελφή της νύφης, που κατάλαβαν αμέσως τι είχε συμβεί. Τους βρήκαν σε απόσταση 8 χιλιομέτρων περίπου. Ο αδελφός του γαμπρού με τρεις σφαίρες σκότωσε τον Πάκο. Την Πακίτα προσπάθησε να τη στραγγαλίσει η αδελφή της αλλά εκείνη έκανε την πεθαμένη και σώθηκε. Όταν γύρισε αργότερα στο σπίτι της, είπε στην αστυνομία ότι τους επιτέθηκαν μασκαράδες και δεν αναγνώρισε ποιοι ήταν οι δολοφόνοι.
Η πλάκα που τοποθέτησαν η μητέρα και τα αδέλφια του Πάκο Μόντες στο σημείο της δολοφονίας του. “Φρανθίσκο Μόντες Κανιάδα. Πέθανε στις 22 Ιουλίου 1928 στα 24 χρόνια του. Ενθύμιο από την αγαπημένη του μητέρα και τα αδέλφια του.”
Ο αδελφός του γαμπρού Χοσέ Πέρεθ Πίνο, αυτουργός της δολοφονίας του Πάκο Μόντες, και η αδελφή της νύφης και συνεργός του στη δολοφονία Κάρμεν Κανιάδα παραδόθηκαν μόνοι τους στις αρχές σε λίγες μέρες. Στη δίκη που ακολούθησε ο μεν Χοσέ καταδικάστηκε σε φυλάκιση 7 ετών από τα οποία εξέτισε τα 3, η δε Κάρμεν προσωρινά κρατήθηκε αλλά πολύ σύντομα αποφυλακίστηκε. Το έγκλημα έχει μείνει στα χρονικά της ισπανικής αστυνομίας ως “Το έγκλημα του Νίχαρ” (είναι το όνομα της περιοχής από την οποία κατάγονταν οι μελλόνυμφοι και στην οποία έγινε ο φόνος). Ο γαμπρός Κασιμίρο Πέρες παντρεύτηκε, έκανε δυο παιδιά και έμεινε μόνιμα στο παραθαλάσσιο χωριουδάκι Σαν Χοσέ της Αλμερίας. Η νύφη κλείστηκε στο σπίτι της για πάντα και δεν ξαναβγήκε ούτε στον δρόμο, λένε. Ο γαμπρός και η νύφη δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ. Εκείνη πέθανε το 1987 σε ηλικία 79 χρόνων κι εκείνος το 1990 σε ηλικία 92 χρόνων.
Από επάνω αριστερά: Κασιμίρο Πέρεθ, ο Γαμπρός. Φρανθίσκα Κανιάδας, η Νύφη. Φρανθίσκο Μόντες Κανιάδας, ο δολοφονημένος εραστής. Κάρμεν Κανιάδας: αδελφή της νύφης. Χοσέ Πέρεθ: αδελφός του γαμπρού και δολοφόνος.
Ο Λόρκα διάβασε την είδηση για το φονικό του Νίχαρ στον τύπο της εποχής. Το γεγονός τον απασχολούσε για χρόνια, αλλά δεν ήταν ο πρώτος που του έδωσε λογοτεχνική διάσταση. Τον Νοέμβριο του 1931 κυκλοφόρησε η νουβέλα της Κάρμεν δε Μπούργκος με τίτλο Puñal de claveles (Στιλέτο από γαρύφαλλα). Η συγγραφέας (το 2017 γιορτάστηκαν στην Ισπανία τα 150 χρόνια από τη γέννησή της), υπήρξε ακτιβίστρια για τα δικαιώματα της γυναίκας και η νουβέλα είναι γραμμένη σε αυτό το πνεύμα, πολύ προχωρημένο για μια εποχή στην οποία η θέληση της γυναίκας να καθορίσει τη ζωή της και να παντρευτεί όποιον ήθελε εκείνη, θεωρείτο τουλάχιστον ντροπή από την οικογένεια. Οι ερωτευμένοι στη νουβέλα της Μπούργκος καταφέρνουν να ξεφύγουν και να ζήσουν τον έρωτά τους. Χάπι εντ. Κατά τα λοιπά, η εκούσια απαγωγή της νύφης την ημέρα του γάμου της είναι ουσιαστικά το μόνο κοινό στοιχείο με το έγκλημα στο Νίχαρ και με τον Ματωμένο γάμο του Λόρκα. Ο απαγωγέας της νύφης στη νουβέλα είναι φίλος του γαμπρού, όχι εξάδελφός της, και δεν υπάρχει κανένα παρελθόν μεταξύ τους, όπως στο έργο του Λόρκα.
Αριστερά: Στιλέτο από γαρύφαλα της Κάρμεν δε Μπούργκος (1931), Ματωμένος γάμος του Φ.Γκ. Λόρκα (1936) και Έρωτας και προδοσία στο Cortijo del fraile της Χοσεφίνα Γκόνγκορα. Τα εξώφυλλα των πρώτων εκδόσεων.
Ο “Ματωμένος γάμος” γράφτηκε το 1932 και έκανε πρεμιέρα το 1933. Η πορεία τόσο της νουβέλας της Μπούργκος, όσο και του έργου του Λόρκα εδώ και 85 χρόνια αποδεικνύει ότι με ένα κομμάτι μάρμαρο, ένας καλός τεχνίτης μπορεί να φτιάξει μια βρύση στο χωριό (όμορφη και χρήσιμη) κι ένας μεγάλος γλύπτης την Πιετά.
Το 2015 η Φρανθίσκα Γκόνγκορα Πέρεθ, ανιψιά-εγγονή της Νύφης, έγραψε το βιβλίο Έρωτας και προδοσία στο Cortijo del fraile για να αποκαταστήσει, όπως λέει, την αλήθεια για την ιστορία που σημάδεψε τη ζωή της θείας-γιαγιάς της. Κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν πρόσθεσε απολύτως τίποτα ούτε από ιστορική αλλά ούτε από λογοτεχνική άποψη στο γεγονός.
Στα χρόνια που ακολούθησαν το “Έγκλημα στο Νίχαρ” πολλοί δημοσιογράφοι προσπάθησαν να μιλήσουν με τους πρωταγωνιστές της ιστορίας. Δεν μίλησε ποτέ κανείς, κανείς δεν έδωσε συνέντευξη. “Παλιές ιστορίες αυτές, τελείωσαν, τι θέλετε και τις ψάχνετε”, έλεγαν. Ας σημειωθεί πως στη συλλογική μνήμη των Ισπανών, ο γαμπρός και η νύφη του αληθινού “Ματωμένου γάμου” έμειναν ακριβώς με αυτά τα ονόματα, όχι με τα δικά τους, όπως μαρτυρεί εξάλλου και ο τίτλος της τελευταίας ταινίας που γυρίστηκε το 2015 για το θέμα ( La novia= Η νύφη). Ο γαμπρός, έμαθε πως η ιστορία του ματαιωμένου γάμου του και του εγκλήματος που τον στιγμάτισε έγινε θεατρικό έργο από τον Λόρκα, τον προσκάλεσαν μάλιστα, γέρο πια, να δει την παράσταση που σκηνοθέτησε ο Χοσέ Λουίς Γκόμεθ το 1985 στο Θέατρο De la Plaza στην Αλμερία, την περιοχή όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του 1928. Ο ίδιος δεν πήγε, πήγαν όμως κάποιοι συγγενείς του. Η νύφη μάλλον δεν έμαθε ποτέ πως υπήρξε ηρωίδα ενός από τα σημαντικότερα έργα του παγκοσμίου θεάτρου του 20ου αιώνα.
Η νύφη: ανάμεσα στην πραγματικότητα,τη μυθοπλασία και την απομυθοποίηση.
Στο έγκλημα του Νίχαρ, τα θύματα ήταν δύο: ο Πάκο, που πλήρωσε με τη ζωή του την απαγωγή της ξαδέρφης του, και η “νύφη”, που κλείστηκε για όλη της τη ζωή, 59 χρόνια, από τα 20 ως τα 79) στο σπίτι της, “για να ξεπλύνει τη ντροπή της”. Η “ντροπή της” ήταν ότι θέλησε να παντρευτεί τον άνθρωπο που αγαπούσε. Έφυγε ρισκάροντας τα πάντα. Οι πληροφορίες γι’ αυτήν λένε πως λόγω της ελαφράς αναπηρίας της δεν πήγαινε στις αγροτικές δουλειές, πως ο πατέρας της τής είχε αδυναμία και την άφηνε πιο ελεύθερη, με αποτέλεσμα να γίνει μια γυναίκα πολύ ανεξάρτητη για την εποχή της. Την κουτσομπόλευαν ήδη στο χωριό, γιατί ξέφευγε από τα αποδεκτά κοινωνικά πλαίσια για μια ανύπαντρη γυναίκα της εποχής, γιατί πήγαινε σε γιορτές χωρίς τον αρραβωνιαστικό της και για πολλά άλλα. Όταν “παραστράτησε” έπεσαν όλοι να τη φάνε, ακόμα και όσα λένε πως ήταν άσχημη με πεταχτά δόντια κλπ υπάρχουν υπόνοιες πως ήταν χαρακτηριστικά που “κατασκευάστηκαν” μετά από τον αντρικό (αλλά και τον γυναικείο πληθυσμό) για ευνόητους λόγους.
Όσο για τον Πάκο, τα πραγματικά του αισθήματα για εκείνη, δεν είναι γνωστά. Λένε πως ήταν ένα παιδί υπάκουο στη μάνα του. Λένε ακόμα πως η μάνα του, θεία της νύφης, όχι μόνο δεν πήγε στον γάμο, αλλά ετοίμαζε γλυκά στο σπίτι της, κι όταν τη ρώτησε μια γειτόνισσα αν θα πάει στον γάμο, είπε: “Πού ξέρεις; Μπορεί ο γάμος να γίνει εδώ.” Γνώριζε η ίδια -ή για να πάμε ακόμα πιο πέρα- υπαγόρευσε η ίδια στον γιο της την απαγωγή (συνήθη πρακτική της εποχής) για να “εκβιάσει” έτσι τον γάμο της νύφης με εκείνον; Δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα και μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Ο Λόρκα πήρε την ιστορία και άλλαξε πολλά. Το τραγικότερο πρόσωπο του θεατρικού έργου είναι η χαροκαμένη μάνα του γαμπρού, το βάρος μετατοπίζεται αλλού. Κανείς δεν λυπάται τη νύφη. Στην πραγματική ιστορία όμως, ίσως εκείνη να ήταν το πραγματικά τραγικό πρόσωπο, εκείνη που για τον έρωτά της (την “κουτουλιά του μουλαριού”, αχ Φεδερίκο!) θυσίασε τα πάντα, εκείνη που είχε σαν μοναδικό κίνητρο τα αισθήματά της και όχι το συμφέρον. Ας ανάψουμε με τη σκέψη μας απόψε ένα κερί στη μνήμη της.
Ο Ματωμένος γάμος του Λόρκα ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 8 Απριλίου 1948 από το Θέατρο Τέχνης, σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη και μουσική και τραγούδια του Μάνου Χατζηδάκι. Τη Νύφη ερμήνευσε η Έλλη Λαμπέτη και τον Λεονάρδο ο Βασίλης Διαμαντόπουλος.
Το έργο στην Ελλάδα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης τόσο για τον Νότη Περγιάλη, που έγραψε το θεατρικό έργο Νυφιάτικο τραγούδι (σχεδόν αντιγράφοντας σε πολλά σημεία τον Λόρκα) όσο και τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, σε ένα από τα πρώτα έργα του, τη λυρική τραγωδία Χορός πάνω στα στάχια.