Το βλέμμα του άλλου

Η κόρη ενός θύματος της ΕΤΑ* συναντιέται στη φυλακή με τον δολοφόνο του πατέρα της, ο οποίος είχε αποδεχθεί τη συνάντηση αυτή, στο πλαίσιο ενός προγράμματος της ονομαζόμενης Επανορθωτικής Δικαιοσύνης (είναι ένα σύστημα ποινικής δικαιοσύνης που εστιάζει στην αποκατάσταση των παραβατών μέσω της συμφιλίωσης με τα θύματα και την κοινότητα γενικότερα.) Στη συνάντηση είναι παρούσα και μια ειδικά εκπαιδευμένη για το πρόγραμμα διαμεσολαβήτρια (κοινωνική λειτουργός-ψυχολόγος) Το έργο αφηγείται την προετοιμασία αυτής της συνάντησης και την πραγματοποίησή της και είναι μέρος μιας τριλογίας με τίτλο “Σποδός ειρήνης και βίας”. Στην Ισπανία παρουσιάστηκε το 2018 ολόκληρη η τριλογία στο ιστορικό θέατρο της Μαδρίτης Teatro de la Abadía (καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου αυτού από φέτος είναι ο Χουάν Μαγιόργκα). Το έργο αφηγείται τα γεγονότα απερίφραστα, όσο κι αν πονάνε (και πονάνε πολύ), γιατί δεν κρύβει, δεν καμουφλάρει, ούτε γλυκαίνει. Γενναία και ειλικρινής δραματουργία από μια πολύ σημαντική συγγραφέα θεάτρου-ντοκουμέντου.

*Η ΕΤΑ (βασκικά: Euskadi Ta Askatasuna, που σημαίνει Βασκική Γη και Ελευθερία) ήταν βασκική αυτονομιστική οργάνωση, που έδρασε στη Ισπανία. Ιδρύθηκε το 1959, όταν κυβερνούσε την Ισπανία ο δικτάτορας Φρανθίσκο Φράνκο. Στα 50 χρόνια της δράσης της για την ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων, στις επιθέσεις που εξαπέλυσε στην Ισπανία και τη Γαλλία σκοτώθηκαν τουλάχιστον 850 άνθρωποι ενώ χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν. Χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Στις 21 Οκτωβρίου 2011, η ETA ανακοίνωσε την παύση τής ένοπλης δραστηριότητας της οργάνωσης, ενώ στις 2 Μαΐου 2018 ανακοίνωνε ότι “είχε διαλύσει τελείως όλες τις δομές της και τερμάτισε την πολιτική της πρωτοβουλία”.

ΜΑΡΤΑ: Η διαμεσολαβήτρια /ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ : η κόρη του θύματος της ΕΤΑ / ΑΪΤΌΡ: ο εκτελεστής

1. ΜΑΡΤΑ-ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ. Η ΑΛΛΗ ΡΩΓΜΗ

ΜΑΡΤΑ: Με ποιον ήσουν όταν έμαθες για την επίθεση;

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Με τη μητέρα μου, μαγειρεύαμε μαζί. Ακούσαμε ασθενοφόρα και μάθαμε ότι σκότωσαν τον πατέρα.

ΜΑΡΤΑ: Και τι έκανες; Θυμάσαι;

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Ναι, φυσικά, με κάθε λεπτομέρεια… Μαγειρεύαμε, όταν ακούσαμε τα ασθενοφόρα, κοιταχτήκαμε, δεν ξέρω, γύρω στα 30 δευτερόλεπτα αμίλητες. Σε λίγο πήρε τηλέφωνο ο ξάδερφός μου, το σήκωσε η μητέρα και μου είπε.

ΜΑΡΤΑ: …

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Είναι σαν να λένε στην οικογένεια ενός ταυρομάχου ότι… Παραμείναμε αμίλητες, χωρίς να κλαίμε, κι έτσι ήμασταν ώσπου ήρθαν να μας πάρουν από το σπίτι για να μας πάνε στο νοσοκομείο.

ΜΑΡΤΑ: Και στο νοσοκομείο τι έγινε;

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Εκείνη τη στιγμή δεν τη θυμάμαι καθαρά, γιατί ένιωθα ότι δεν… Σαν να μην άγγιζα το έδαφος, σαν να ήμουν… Σαν να είχα πάρει ζάναξ. Κατάλαβες; Ήμουν εκεί αλλά δεν ήμουν. Μας πήγαν στη ΜΕΘ και είδαμε τον πατέρα γεμάτο καλώδια και σωληνάκια, σκεπασμένο με μια γκρι κουβέρτα… Μια γκρι κουβέρτα, ναι, αυτό το θυμάμαι.

(Ξεσπάει σε κλάματα)

 ΜΑΡΤΑ. Θες να σταματήσουμε;

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Όχι. Εντάξει.

ΜΑΡΤΑ: …

ΕΣΤ’ΙΒΑΛΙΘ: Σου είπε γιατί θέλει να το κάνει αυτό;

ΜΑΡΤΑ: Ο Αϊτόρ;

1. ΜΑΡΤΑ-ΑΪΤ’ΟΡ. ΓΙΑΤΙ ΘΕΣ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ;

ΜΑΡΤΑ: Αϊτόρ…

ΑΪΤ’ΟΡ: Γιατί το έχω ανάγκη, γιατί το βρίσκω δίκαιο. Βρίσκω ότι είναι δίκαιο αυτή η κοπέλα που πρέπει να της διέλυσα τη ζωή, να μπορεί να με έχει μπροστά της και να μου πει ό,τι θέλει και να με ρωτήσει ό,τι θέλει.

ΜΑΡΤΑ: Οκ, αυτό ως επίσημη αιτιολογία είναι μια χαρά, θέλω όμως να ξέρω και τι κέρδος έχεις εσύ από αυτό.

ΑΪΤ’ΟΡ: Μην το παρατραβάς, μαδριλένια. Νιώθω πως τα είκοσι χρόνια στη φυλακή μπορούν να ξεπληρώσουν το χρέος μου στην… Δεν ξέρω, στην κοινωνία. Υπάρχει όμως ένα άλλο χρέος που δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεπληρώσω. Το χρέος μου απέναντι σε εκείνη.

ΜΑΡΤΑ: Εντάξει, εσύ όμως τι κερδίζεις;

ΑΪΤ’ΟΡ: Δεν ξέρω, ρε γαμώτο. Κοίταξε, πάνε 14 χρόνια που είμαι στη φυλακή. Από τα 23 μου. Ξεχνάς γιατί είσαι εδώ, έστω κι αν σου φαίνεται περίεργο. Έστω κι αν δεν παύουν ποτέ να στο θυμίζουν. Υποθέτω πως όσο πλησιάζει η μέρα να βγω από αυτά τα σκατά, νιώθω την ανάγκη να θυμηθώ από πρώτο χέρι τους λόγους για τους οποίους μπήκα. Να συνειδητοποιήσω ξανά αυτό που έκανα… τους νεκρούς, τους νεκρούς που άφησα πίσω μου και με έφεραν ως εδώ.

ΜΑΡΤΑ: Δηλαδή, προετοιμάζεσαι για τον καιρό που θα βγεις.  Αυτό δεν είναι κακό, μη φοβάσαι να το πεις.

ΑΪΤ’ΟΡ: Ξέρεις, είναι που…

ΜΑΡΤΑ: Ζητάς μια δεύτερη ευκαιρία, αυτό είπες στη δεύτερη συνάντησή μας.

ΑΪΤ’ΟΡ: Ναι, αλλά αυτό δεν μπορώ…

ΜΑΡΤΑ: … Μην μπερδεύεσαι. Εκείνη έρχεται να ακούσει την αλήθεια. Είναι το μόνο που χρειάζεται.